Stawizny ewangelskich Serbow

Geschichte der evangelischen Wenden

Wenden und Sorben

„My Serby smy.”

Mina Witkojc

„Wenn die einen den Sorbenbegriff auf sich beziehen wollen, ist das genauso zu akzeptieren, wie der Wille der Wenden der Niederlausitz, ihn abzulehnen – beide Gruppen sollten es in alter slawischer Verbundenheit einfach so akzeptieren.”

wětošojski faraŕ/Vetschauer Pfarrer Klaus Lischewsky (1935–2014)

„Chto su popšawem Sorben a Wenden?“

„Wer sind denn eigentlich die Sorben – und wer die Wenden?“

➚ Stawizny slěpjańskeje wósady

Herbert Cerna (1905 – 1955)

_{H. Cerńa (napšawo) a Günter Jacob 
(z priwatnego archiwa Martina Cerńe, syna H. Cerńe)}

Herbert Cerńa jo był faraŕ a jo pśipóznaty ako spisowaśel a domowniski slěźaŕ. Jo wiźony ako prědny serbski filmaŕ. Wón jo se naroźił 09. septembera 1905 na Górach a jo wumrěł 24. oktobra 1955 w Popojcach.

Herbert Cerńa (teke Cerna abo Cernja, nimski Zerna) jo se naroźił ako syn ceptarja, Mjertyna Cerńe. H. Cerńa jo maturował na Chośebuskem gymnaziumje a jo studěrował ewangelsku teologiju na uniwersitach w Jenje, Tübingenje a Halu. Wót lěta 1937 až do 1945 Cerńa jo był faraŕ w Janšojcach. Wót lěta 1949 jo fararił w Popojcach.

Cerńa jo pisał pśinoski za casniki a teke jo namówał ludowe nałogi. Wót lěta 1930 jo zachopił filmy wjerśiś. Z pjera Cerńe póchada graśe "Moja domownja", kotarež jo było pśedstajone prědny raz w Janšojcach w lěśe 1931.

_{(wót Pratyje 2017)}

Spomnjeśe na Herberta Cerńu: Pśinosk w Serbskem rozglosu 2017-05-28 wót S. Elikowski-Winklera

Korla Haußig (1821 – 1870)

_{(ze Serbskeje pratyje 2020)}

„Hucabniki budu se swěśiś kaž njebjaska bytšnosć a te, kenž wjelesym k pšawdosći pokazuju, kaž gwězdy pśecej a nimjernje.” (Dan 12,3)

Ten pokaz na knigły Daniela stoj na wopomnjeńskej tofli z běłego marmora za zasłužbnego gołkojskego fararja Korla Haußiga. Taka tofla z běłego marmora jo koštowała 16 tolarjow, což jo była rědna suma za wejsanarjow pśed 150 lětami. Chto jo był ten duchowny, kótaregož su tak wusoko cesćili a kótaregož jo źinsa tak wóteznaty?

Carl Eduard Haußig se naroźi 1. maja 1821 ako sedyme góle zegerarja w Chóśebuzu. Wótrosł jo pak w Janšojcach pla starego nana Michała Sarbana, kenž tam jo był faraŕ. Tam na jsy jo teke nawuknuł serbsku rěc. Jo chójźił na chóśebuski gymnazij a studěrował na faraŕske w Hali nad Solawu. Wót l. 1849 statkowašo ako pomocny faraŕ pśi Serbskej cerkwi w Měsće pla diakona Gottlieba Burschera, a pótom ako jogo naslědnik. 1851 su jogo pówołali za fararja do Bórkow. 1855 jo pśišeł na faraŕske městno do Gołkojc. Pó dlejšej chórosći jo wuměł 25. februara 1970 w starstwje 48 lět, zawóstajecy wudowu a šesć źiśi.

Co jo wósebnego na Karla Haußiga? Na zakopowanje jo pśichwatało wjele jadnorych wejsanarjow, ale teke wuconych, ako serbskich, tak teke nimskich. Ako faraŕ słužašo Serbam a Nimcam w jich maminej rěcy se samskeju zwěrnosću. Jogo pónižnu, miłosćiwu a lubosćiwu wutšobu su wšuźi wažachu. Wón jo był dobry pśijaśel a mudry raźiśel.

Kubłanje serbskego ludu jo jomu na wutšobje lažało. Z drugimi serbskimi fararjami jo w wuskem kontakśe stojał. Lěta dłujko jo pśinosował aktualne pśinoski za serbski Casnik. Zasłužby Karlo Haußig wó serbske šulstwo w Dolnej Łužycy ma. Z fararjom Bronišom z Lutola a z wucabnikom Bojtom ze Žylowa jo był w pšuskej komisiji za wudawanje serbskich wucbnicow. Wót l. 1869 jo był šulski inspektor.

Faraŕ Haußig ma wjeliki późěl na wudaśu cełkowneje dolnoserbskeje Biblije. Z pomocy drugich fararjow jo tekst redigěrował a na śišć pśigótował. Sobuźěłaśerje su byli wósebnje Kito Albin (Górjenow/Komptendorf), Pawoł F. Broniš (Lutol) a Jan B. Tešnaŕ (Nieda), kótaryž jo wudał w lěśe 1860 pśeglědany Nowy testament. Z połnym pšawom móžomy wudaśe dolnoserbskeje Biblije z lěta 1868 ako „Haußigowu Bibliju”  pomjenjowaś. Nejskerjej jo pśedsłowo Biblije teke z pjera Haußiga, rownož žeden pódpis njama.

Serbski casnik wót 26. maja 1870 chwali gołkojsku wósadu ze słowami: „To to wjelgin rědnje a chwalobnje, až gołkojska wósada swójomu zamrětemu duchownemu taku cesć a lubosć wopokažo.” Jo teke wjelgin chwalobne, až źinsajšna gołkojska wósada se spomina na togo wuznamnego fararja a jo dała wobnowiś to marmornu toflu, kenž źinsa zasej w złotem pismje błyšći.

_{(glěj teke: T. Malinkowa: ≫Haußig běšo ta krona tych fararjow!≪. Serbska pratyja 2020, b. 97)}

Kito Fryco Stempel (1787 – 1867)

Pśed 150 lětami, 2. apryla 1867, wumrěšo w Lubnjowje faraŕ Kito Fryco Stempel (Christian Friedrich Stempel). Roźony w Parcowje pla Wórjejc ako syn fararja, chójźašo na gymnazij w Budyšynje a studěrowašo teologiju w Lipsku. Pó zaseś lět ako faraŕ w Malinje pla Grodka statkowašo 40 lět wót 1823 do 1863 ako wušy faraŕ w Lubnjowje. Pódla fararstwa se zaběrašo ze serbskim basnjenim. Pśebasni twórby antiknych basnikow kaž Phaedrusa a Theokrita do dolnoserbskeje rěcy a napisašo swójske basnje, mjazy drugimi wobšyrny epos „Te tśi rychłe tšubały”. Historiski epos z jogo pjera a jogo folkloristiske zběrki su se pó zdaśu znicyli. Lubnjojska wósada jo była za cas fararja Stempela dwójorěcna. Mimo Lubnjowa běchu do njogo zafarowane teke wokolne jsy, źož wobydlarje běchu pśedewšym serbske. Za nich se swěśachu pšawidłownje serbske namše, kótarež ze smjerśi fararja Stempela pśestachu. Tak jo zajšeł do stawiznow Lubnjowa ako slědny serbski wósadny faraŕ. Na njogo a dalšnych zasłužbnych serbskich duchownych wósady dopomina wót lěta 2013 dwójorěcna wopomnjeńska tofla pla zachoda do lubnjojskeje cerkwje.

_{(pó Pomhaj Bóh 4/2017)}